In hoeverre beïnvloeden cookies de autonomie van gebruikers op nieuwswebsites?

Autonomie betreft het vermogen en de vrijheid van individuen om zelfstandig keuzes te maken, gebaseerd op hun eigen overtuigingen, waarden en voorkeuren. Autonomie is een belangrijk recht en draagt bij aan het welzijn van mensen (Darwall, 2006). In de context van het gebruik van nieuwswebsites, houdt autonomie in dat gebruikers de mogelijkheid hebben om ervoor te kiezen welke informatie ze wel willen delen en welke niet. Dit is met name van belang bij tracking cookies, waarbij informatie vaak met derden wordt gedeeld (Mitchell, 2012).

Nieuwswebsites hebben een cruciale rol in het medialandschap, omdat een groot deel van de mensen deze websites regelmatig gebruikt om actuele informatie te vergaren. Deze websites hebben een aanzienlijke invloed op het vormen van publieke opinies en percepties (Mutz & Soss, 1997). Autonome keuzes met betrekking tot cookies zijn daarom van groot belang om ervoor te zorgen dat mensen niet ongewild blootgesteld worden aan bepaalde informatie of dat hun persoonsgegevens niet zonder hun expliciete toestemming worden gebruikt.

Transparantie

Om deze autonomie te ondersteunen is ten eerste transparantie van belang (Wachner et al., 2020). Hierbij moeten gebruikers toegang hebben tot het cookiebeleid of privacybeleid van de nieuwswebsite. Alle 20 nieuwswebsites die zijn vergeleken in dit onderzoek voldoen hieraan. Als de nieuwswebsites bezocht worden, verschijnt er een pop-up, waarin een korte versie van het privacy- en cookiebeleid staat. Het is mogelijk om hier op een link te klikken en zo de langere en volledige versie te bekijken. Echter blijkt wel dat deze verklaringen niet altijd goed gelezen worden, omdat gebruikers zo snel mogelijk door willen naar de website (Steinfeld, 2016).

Keuzevrijheid

Ook moet er sprake zijn van keuzevrijheid, waarbij gebruikers zelf kunnen bepalen welke cookies zij accepteren en welke niet. Dit heeft met name betrekking tot tracking cookies, want de functionele cookies zijn vaak noodzakelijk om een website te laten functioneren en deze zijn daarom niet af te wijzen. 18 van de 20 nieuwswebsites voldoen aan deze keuzevrijheid en hier is het dus mogelijk om deze tracking cookies te verwijderen. Soms zijn hier wel veel kliks voor nodig, wat een extra drempel is om deze autonomie te bereiken. Er zijn twee nieuwswebsites waar het helemaal niet mogelijk is om cookies af te wijzen: de NOS (NOS, z.d.-b) en het NRC (NRC, z.d.-a). Dit is opvallend, omdat NOS ook de website is met het grootste aantal bezoekers (Nationaal Media Onderzoek, 2024). Het gebrek aan keuzevrijheid op deze website heeft impact op een grote groep mensen, waarbij de autonomie en privacy niet gewaarborgd kan worden.

Wijzig mogelijkheden

Naast de keuzevrijheid is het belangrijk dat de gebruiker deze keuzes op elk gewenst moment kan veranderen, om de autonomie te waarborgen. Dit betekent dat er een eenvoudige manier moet zijn voor gebruikers om de voorkeuren aan te passen en dat hier niet veel tijd in gaat zitten. Bij de meeste nieuwswebsites is deze optie niet makkelijk vindbaar. In de meeste gevallen moet de gebruiker naar het einde van de website scrollen, waar dan ergens een klein kopje staat met ‘privacy instellingen’. Hier is het dan pas mogelijk om de cookievoorkeuren aan te passen. Met name voor gebruikers die minder technische vaardigheden bezitten, kan dit nog lastig zijn. Dus ondanks dat het wel altijd mogelijk is om deze voorkeuren aan te passen, wordt het de gebruiker niet makkelijk gemaakt.

Vooraf ingestelde keuzes

Een ander belangrijk aspect bij het waarborgen van autonomie op nieuwswebsites, is het ontbreken van vooraf ingestelde keuzes bij de cookievoorkeuren. Bij alle 20 nieuwswebsites is er wel sprake van vooraf ingestelde keuzes, wat een negatief effect heeft op de autonomie van gebruikers. Het kost op alle nieuwswebsites meer moeite om de cookies te weigeren dan te accepteren. Bij de pop-up die verschijnt bij het bezoeken van de nieuwswebsite worden vaak twee opties gegeven: ‘accepteren’ of ‘cookievoorkeuren wijzigen’. Er staan dus standaard bepaalde cookies aangevinkt en als de gebruiker deze niet wil, moeten deze handmatig uitgezet worden. Hierbij wordt de gebruiker gestuurd om de cookies te accepteren, wat niet bevorderlijk is voor de autonomie.

Conclusie

Kortom, door de grote invloed van nieuwswebsites is het behoud van autonomie van cruciaal belang. Transparantie en keuzevrijheid zijn hierbij belangrijke aspecten, maar nog niet alle nieuwswebsites voldoen hieraan. In de onderstaande grafiek is te zien hoeveel procent van de nieuwswebsites wel of niet voldoet aan de eerder besproken aspecten (zie dataset voor volledige data). Vooral bij de grootste website, de NOS (NOS, z.d.-b), ontbreken deze aspecten. Dit roept vragen op met betrekking tot de autonomie van veel Nederlandse gebruikers. Het is belangrijk om te streven naar continue verbeteringen omtrent het cookiebeleid van deze websites, om zo de autonomie van gebruikers te waarborgen en een evenwicht te vinden tussen personalisatie en privacy op deze invloedrijke platforms.